Kiedy wykryto zespół TOFI.

W latach 80 tych XX w. Ruderman i wsp. zwrócili uwagę na występowanie otyłości metabolicznej (zespół TOFI), związanej ze zwiększoną zawartością tkanki tłuszczowej trzewnej. Ten typ otyłości pojawia się u osób z prawidłową masą ciała i sprzyja rozwojowi insulinooporności, hiperinsulinemi, hiperlipidemi i chorób sercowo naczyniowych. Na określenie takiej sytuacji klinicznej badacze przyjęli pojęcie MONW (Metabolic Obese Normal Weight Syndrom). U 18% badanych w populacji kobiet i mężczyzn, którzy mają prawidłowe BMI (Body Mass Index) poniżej 25 kg/m2, rozpoznajemy zespół TOFI.

W praktyce klinicznej spotyka się pacjentów szczupłych, którzy wykazują wysoką insulinooporność. Charakteryzują się również znacznym odchyleniem wyników badań metabolicznych (profil lipidowy i stężenie glukozy na czczo).

U osoby, która boryka się z takim zaburzeniem, tkanka tłuszczowa zbiera się głównie w jamie brzusznej. Ma ona natomiast mało tkanki tłuszczowej podskórnej i tak naprawdę jest chora metabolicznie.  Dlatego ważne, aby przynajmniej raz w roku wykonać podstawowe badania krwi, takie jak morfologia, lipidogram (cholesterol LDL, cholesterol HDL, trójglicerydy), zbadać poziom glukozy i insuliny oraz zmierzyć ciśnienie tętnicze. Ich wyniki pokażą nam, czy w środku naszego ciała dzieje się coś niepokojącego. Zespół TOFI  diagnozuje się poprzez pomiar tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha i tkanki tłuszczowej podskórnej. Nie jest to jednak to samo badanie, które można wykonać najprostszym sprzętem i które wskazuje tylko całkowitą zawartość tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała, ale bardziej skomplikowane, wymagające specjalnych urządzeń. Otyłość metaboliczna u osób z należytą masą ciała jest trudna do zdiagnozowania.

Zespół TOFI – występowanie. 

Zespół TOFI występuje u ok. 13 – 18% osób  i charakteryzuje się m.in. depozytem tłuszczu brzusznego >130 cm2 (w badaniu tomokomputerowym), BMI <25 kg/m2, zawartością tkanki tłuszczowej >35% i niską masą beztłuszczową ciała.

Nadmierne gromadzenie tłuszczu wisceralnego przyczynia się do występowania insulinooporności, cukrzycy typu 2 i chorób sercowo – naczyniowych. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mają nieprawidłowe nawyki żywieniowe oraz są mniej aktywne fizycznie. A trzeba pamiętać, że wewnętrzna otyłość zwiększa ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia, cukrzycę typu 2, a nawet na zawał.

Zespół TOFI – nazwa.

Nazwa zespół TOFI (thin-on-the-outside fat-on-theinside) została zaproponowana przez Thomasa i wsp. Badacze wykorzystując rezonans magnetyczny (MR) i technikę spektroskopii (MRS) uzyskali informację o składzie biochemicznym tkanek w wybranych lokalizacjach organizmu. Na podstawie przeprowadzonych badań wyodrębnili oni fenotyp TOFI, w którym występuje znaczne nagromadzenie wisceralnej tkanki tłuszczowej bez towarzyszącej nadwagi lub otyłości.

Musimy pamiętać, że tkanka tłuszczowa nie jest bezwładnym magazynem energii, ale aktywnym narządem endokrynnym. Stanowi także główny obszar metabolizmu hormonów płciowych i glikokortykosteroidów. Tkanka tłuszczowa trzewna jest hormonalnie bardziej aktywna niż podskórna. Wydziela wiele związków biologicznie aktywnych.  Związki te przyniają się do powstawania insulinooporności, hyperinsulinemii, nietolerancji glukozy, cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego i przedwczesnych chorób serca.

Trudne zadanie staje przed lekarzem, gdy ma współpracować z pacjentem problematycznie otyłym, tzn. pozornie nieotyłym, zdrowym. Leczenie otyłości trwa bardzo długo, tak jak każdej choroby przewlekłej. Wymaga to od pacjenta silnej motywacji, stałej kontroli lekarza i dietetyka. Pytanie, jak należałoby leczyć taką metaboliczną otyłość? Czy można stosować jedynie leczenie objawowe (leczenie chorób towarzyszących)? Jak zmotywować takiego pacjenta do leczenia otyłości? Kiedy on sam uważa się za osobę z prawidłową masą ciała?

Osoby  metabolicznie otyłe chore na zespół TOFI nie są rutynowo diagnozowane w kierunku zaburzeń metabolicznych. Jako nieotyli nie są uważani za tych, którzy mogliby być szczególnie narażeni na choroby sercowo-naczyniowe. Osoby te akceptują swój wygląd pod względem masy ciała. Mają pozytywny stosunek do wysokokalorycznych potraw. Bagatelizują dolegliwości zdrowotne. Negują związek odczuwanych dolegliwości ze stylem życia. Oczekują raczej zewnętrznej interwencji w celu poprawy zdrowia niż zmiany własnych nawyków związanych z dietą i aktywnością fizyczną. Ponieważ nie odczuwają dodatkowej potrzeby ruchu, warto zalecić im aktywność ruchową indywidualnie dobraną np. fitness, pilates, joga, ćwiczenia rozciągające, rower, spacer. Oddziaływanie terapeutyczne mogłoby polegać na uświadomieniu związku odczuwanych dolegliwości ze stylem życia.

Zespół TOFI – leczenie.

Leczenie zespołu metabolicznej otyłości z prawidłową masą ciała powinno się rozpocząć od zaleceń żywieniowych i zwiększenia aktywności fizycznej. Przy preferencjach węglowodanowych należałoby zalecić dietę niskich indeksów glikemicznych, mniejszych niż 55. Pieczywo pełnoziarniste, makaron razowy, kasza gryczana, ryż pełnoziarnisty, płatki zbożowe, groszek zielony, marchewka surowa, suche nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soczewica), jabłka, grejpfruty, świeże morele, mleko i niskotłuszczowe produkty mleczne, warzywa zielone, pomidory, bakłażany, cukinia, czosnek i cebula. Dieta niskich indeksów glikemicznych wpływa też korzystnie na poprawę wrażliwości na insulinę. Przy preferencjach tłuszczowych (mięsnych, białkowo tłuszczowych) należałoby zlecić dietę niskotłuszczową.

Składnikiem bardzo przydatnym w diecie są tłuszcze pochodzenia roślinnego. Wpływają one ochronnie na tętnice, zmniejszają stężenie cholesterolu we krwi i ryzyko miażdżycy.

Warto pamiętać o skuteczności leczenia metforminą insulinooporności. Inne leczenie farmakologiczne osób chorujących na zespół TOFI wydaje się potrzebne tylko w wypadku wystąpienia chorób towarzyszących (statyny, fibraty, leki nadciśnieniowe metabolicznie obojętne, w tym inhibitory konwertazy, sartany, antagoniści wapnia). Ocena składu ciała metodą bioelektroimpedancji i badania biochemiczne.

Dieta.

Racjonalna dieta redukcyjna powinna zawierać węglowodany w ilości nie mniejszej niż 100 g. Chroni to bowiem przed zużywaniem białka wewnątrzustrojowego na potrzeby energetyczne, a także przed powstaniem zakłóceń w bilansie wodnym.

Czynnikiem sprzyjającym TOFI jest nieświadomość jego istnienia. Osoby szczupłe, zadowolone ze swojego wyglądu często nie interesują się swoim stanem zdrowia. Nic nie wzbudza ich podejrzeń.

Ten paradoks utrudnia wykrycie problemu oraz przekonanie osób cierpiących na tę przypadłość do zmiany niezdrowych nawyków, co jest kluczowe przy takim rodzaju zaburzenia.

Zespół metaboliczny to szereg czynników, tj. otyłość trzewna, nadciśnienie, nieprawidłowy profil lipidowy i nieprawidłowy poziom glukozy we krwi,. Występując łącznie znacznie zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych pochodzenia miażdżycowego oraz cukrzycy typu 2.

Czy za wystąpienie zespołu metabolicznego odpowiedzialne są geny?

Wiek, w którym dochodzi do rozwinięcia się zespołu metabolicznego u osób mających podobne środowiskowe czynniki ryzyka (dieta, aktywność fizyczna), bywa różny.  Podejrzewa się więc, że istotną rolę w powstawaniu zespołu metabolicznego musi pełnić czynnik genetyczny.

Jak już wspomnieliśmy w praktyce klinicznej spotyka się pacjentów szczupłych, wysportowanych. Wykazują oni wysoki stopnień insulinooporności i znaczne odchylenie w wynikach badań metabolicznych – profil lipidowy, stężenie glukozy na czczo.

Potwierdza to tezę, że poza środowiskiem życia na rozwój zespołu metabolicznego wpływ mają także geny. Tego typu zaburzeń można spodziewać się u dzieci, których oboje rodzice lub jeden z rodziców jest chory na cukrzycę typu 2 . W tym przypadku wykazano najwyższy wskaźnik powiązania z genetyką.

Chcesz wiedzieć jakie badania wykonać na zespół TOFI, zadzwoń już dzisiaj i umów się na wizytę